Tin algo mas ta pasando cu solamente menasa di ‘school-shooting’. Riba su mes esey ya caba ta algo serio, pasobra aunke no tanto probable, necesariamente e ta implica cu mester tuma tur medida pa ta sigur cu tur hende ta prepara pa dia cu resulta cu e no ta un menasa bashi.

Banda di e speransa pa e cosnan aki nunca bira realidad, nos lo mester evalua toch kico ta e fenomeno aki cu nos tin ultimamente nos dilanti. E ta algo pasahero, di algun hoben cu ta mira y tende di e tipo di incidente grave aki na otro pais y ta usa medionan social, unda ta facil pa tuma accion sin cu ta detecta directamente unda e accion a cuminsa, pa spanta henter comunidad cu nan noticia falso? E por ta algo mas cu esey.

Nos tabatin un incidente caba cu tabata bay hopi mas leu cu esaki, cu ta e destruccion cometi na un di nos scolnan basico. Di unda esey ta bin anto? Drenta den un scol y comete e tipo di destruccion ey, ta signo di algo bastante mas grave. Tur hende di un edad mas avansa por corda cu tempo nan tabata hoben nan a yega di haci cos cu sea a causa nan un par di ora bastante fastioso na warda di polis, o pa suerte no a yega asina leu, pero nan no a tuma e cosnan ey pa custumber tampoco. Sin embargo, esaki ya ta yegando na un extremo cu ta pidi pa nos tuma medida. Awor, esey ta zona mas facil cu e ta, pasobra ta unda bo kier cuminsa? Si logra pone man riba e culpablenan di e atentado contra e scol, por percura pa nan haya na debido castigo, tambe si esaki ta encera cu nan mester bay cera pa algun tempo.

Pero, nos trabao a termina eynan? Nos no ta kere. Comportamento delincuente no ta bin cay di cielo y tin su raiznan semper den e comunidad unda e ta sucede. Ta importante pa busca e problemanan na un nivel mas general, y no keda pega den e fase momentaneo di condena e tipo di conducta aki. Y si nos bay na e nivel mas general ey, nos ta haya nos cu e mesun pregunta y interogantenan cu algun tempo atras, unda dos criatura a perde nan bida na forma cruel: esakinan tambe ta producto di nos comunidad y nos mester tuma esaki na serio. Ta bisa, den forma positivo cu “it takes a community to raise a child”. Esey ta berdad pero lo contrario tambe ta berdad, cu ora e comunidad ta faya, nos ta haya e problema di delincuencia (hubenil). Kico ta loke nos mester haci anto, pasobra aparentemente e situacion negativo cu ta fomenta e tipo di conducta eroneo aki ta existi caba. Kico lo mester cambia pa yega na un situacion mas aceptable? Nos ta bisa yega na un situacion asina, y explicitamente no cu mester ‘bolbe na un situacion asina’ pasobra nos no ta bay perde tempo cu lamento cu ‘tempo di nos tempo e cosnan aki no tabata sucede’. Hasta si den cierto sentido esey ta berdad, bo no ta gana nada cu lamenta y alaba situacion cu un tempo tabata asina. Aruba a cambia y nos a cambia hunto cune; nos mester busca solucion adecua moviendo pa futuro.

Si nos acepta cu esey ta asina, anto ta surgi e siguiente pregunta: kico ta bay haci anto, si nos analisis ta bisa cu nos no mester purba bolbe pa pasado? Aceptacion di e realidad nobo di Aruba ta trece cune cu nos mester crea algo nobo, pa yena e bashi cu tin actualmente. E bashi ey ta, por ehemplo, e falta di control social, y como agravante combina cu e medionan di comunicacion moderno cu por integra un hoben den algo cu no ta controlable pa su entorno social directo. Den pasado tabata mucho mas facil pa averigua cu ken bo yiu ta anda; probablemente nan ta famia o hende di den bario, di ken bo sa mas o menos ki sorto di hende nan ta. E medionan moderno ta duna e oportunidad na tur hoben pa relaciona cu otro hende na un forma riba cual e mayornan no tin un control directo.Aki ta unda cu e manera anticua di eherce supervision no ta funciona mas, lo mester desaroya otro. Con exactamente mester haci esey, ta depende di e situacion den cada hogar. Si desde chikito bo yiunan ta custumbra cu nan por ta habri y transparente cu nan mayornan, menos probabilidad tin cu nan ta haya nan mes den un situacion di participa na cosnan indebido cu otronan, cu nan mayornan ni tin un idea di nan existencia.

Kico tur esaki ta implica anto? Atencion; mucha y hoben mester di atencion. Y ta net esey a bira algo scars den nos comunidad moderno aki. Realidad economico ta pone nos na careda, textualmente. Di baina hopi di nos tin tempo pa bin bij un rato, entre tur e obligacionnan cu realidad economico a impone riba nos, o nos mes a yuda impone, pasobra e auto nobo o e mueblenan nobo ta mas importante… Di tur manera, nos ta e comunidad cu supuestamente mester lanta nos hobennan. Nos ta haciendo esey?